بررسی سیر تحولی شعارهای روز جهانی معماری
تگنه - سیر تحولی شعارهای روز جهانی معماری در یک دهه اخیر، نمایانگر چرخش رویکردها و اولویتهای حرفهای معماری؛ از تمرکز بر تغییرات اقلیمی و بهبود کیفیت زندگی شهری تا بازگشت به مسائل بنیادیتر مرتبط با زیست، اجتماع و تابآوری انسانی هست.
| سال | شعار رسمی اتحادیه جهانی معماران |
|---|---|
| ۲۰۱۵ | «معماری، ساخت، اقلیم» این شعار بر نقش معماران در مقابله با تغییرات اقلیمی و استفاده از معماری برای کاهش اثرات آن تأکید داشت. |
| ۲۰۱۶ | «طراحی دنیای بهتر» UIA بر اهمیت طراحی مسئولانه و تأثیر آن بر بهبود کیفیت زندگی تأکید کرد. |
| ۲۰۱۷ | «اقدام در برابر تغییرات اقلیمی!» این شعار بر لزوم اقدام فوری در برابر تغییرات اقلیمی و نقش معماران در این زمینه تأکید داشت. |
| ۲۰۱۸ | «معماری... برای دنیای بهتر» UIA بر قدرت و ارزش معماری در بهبود شرایط زندگی انسانها تأکید کرد. |
| ۲۰۱۹ | «معماری... مسکن برای همه» این شعار بر اهمیت دسترسی به مسکن مناسب و نقش معماران در تحقق آن تأکید داشت. |
| ۲۰۲۰ | «به سوی آیندهای شهری بهتر» این شعار بر لزوم طراحی محیطهای شهری مقاوم، ایمن و عادلانه تأکید داشت. |
| ۲۰۲۱ | «محیط پاک برای دنیای سالم» در پی پاندمی COVID-19، این شعار بر اهمیت طراحی فضاهای عمومی سالم و مقاوم تأکید داشت. |
| ۲۰۲۲ | «معماری برای رفاه» این شعار بر طراحی فضاهایی که سلامت جسم و ذهن کاربران را ارتقا میدهند، متمرکز بود. |
| ۲۰۲۳ | «معماری برای جوامع تابآور» این شعار بر توانمندی معماری در ایجاد جوامعی مقاوم در برابر بحرانها و بلایای طبیعی تأکید داشت. |
| ۲۰۲۴ | «توانمندسازی نسل بعد در طراحی شهری مشارکتی» این شعار بر نقش معماران و شهرسازان جوان در فرآیندهای طراحی شهری و اهمیت مشارکت آنها در شکلدهی به محیطهای شهری تأکید داشت. |
| ۲۰۲۵ | «طراحی برای توانمندی» این شعار بر لزوم طراحی محیطهای ساختهشده با تمرکز بر تابآوری، بازسازی مانا و استحکام در برابر بحرانها تأکید دارد. |
از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷، شعارهای روز جهانی معماری مانند «معماری، ساخت، اقلیم» و «اقدام در برابر تغییرات اقلیمی!» عمدتاً بر بحرانهای جهانی و نقش معماری در کاهش اثرات آنها تمرکز داشتند. در این دوره، نگرانی اصلی بر محیط زیست و اثرات انسانی بر آن بود و معماران به عنوان بازیگران کلیدی در مواجهه با تغییرات اقلیمی و توسعه مانا دیده میشدند. این شعارها، معماری را ابزاری برای اصلاح یا تعدیل اثرات بزرگ مقیاس انسانی معرفی میکردند و بیشتر بر بعد جهانی و تأثیرات محیطی تأکید داشتند.
در فاصله سالهای ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰، شعارها کمی از سطح جهانی فاصله گرفتند و به کیفیت زندگی و رفاه انسانها در سطح شهری و فردی نزدیک شدند. شعارهایی مانند «معماری... برای دنیای بهتر» و «به سوی آیندهای شهری بهتر» نشاندهنده تمرکز بر طراحی محیطهای شهری ایمن، مقاوم و با کیفیت برای ساکنان بودند. هدف این شعارها، ارتقای رفاه ذهنی و جسمی افراد و افزایش قابلیت زندگی در شهرها بود، اما همچنان در سطح نسبتا ایدهآل و انتزاعی باقی ماند و بیشتر به ارائه توصیهها و الهامبخشی برای معماران میپرداخت تا آنکه راهکارهای عملی و ملموس در سطح جوامع آسیبپذیر ارائه دهد.
با آغاز دهه ۲۰۲۰ و ظهور بحرانهای جهانی همچون پاندمی COVID-19، شعارها از سطح رفاه و کیفیت زندگی صرف، به سمت مسائل بنیادیتر حرکت کردند. سال ۲۰۲۱ با شعار «محیط پاک برای دنیای سالم» نشان داد که طراحی باید پاسخگوی بحرانهای سلامت عمومی باشد و محیطهای شهری نیازمند تابآوری بیشتری در برابر تهدیدهای بهداشتی هستند. این تغییر رویکرد، معماران را به تفکر عمیقتر در مورد نقش فضاها در حفاظت از سلامت عمومی و تأمین ایمنی جمعی واداشت.
سالهای ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۴، با شعارهایی مانند «معماری برای رفاه»، «معماری برای جوامع تابآور» و «توانمندسازی نسل بعد در طراحی شهری مشارکتی»، توجه به تابآوری اجتماعی، عدالت فضایی و مشارکت فعال شهروندان در فرآیندهای طراحی را برجسته کرد. این شعارها نشان داد که معماری نه تنها باید محیطهای مقاوم ایجاد کند، بلکه باید توانمندی جوامع و افراد را برای مقابله با بحرانها و بهرهمندی از منابع شهری افزایش دهد. در این دوره، مفاهیم عدالت اجتماعی و مشارکت شهروندی به صورت جدی وارد مباحث طراحی شهری شدند و توجه به اقشار آسیبپذیر و آسیبدیده بیشتر از گذشته شد.
در نهایت، شعار سال ۲۰۲۵ با عنوان «طراحی برای توانمندی» (Design for Strength) نقطه اوج این سیر تحولی محسوب میشود. این شعار تمرکز خود را بر تابآوری، دوام و بازسازی محیطهای ساختهشده در برابر بحرانها و چالشهای بلندمدت قرار داده است. برخلاف شعارهای اولیه که بر تغییرات اقلیمی یا رفاه عمومی تأکید داشتند، این شعار به جنبههای بنیادیتر زندگی شهری و انسانی میپردازد: محیطی که توانایی دوام آوردن، بازسازی و حفاظت از جوامع را دارد. به بیان دیگر، پیام این شعار نشان میدهد که معماری در دهه گذشته در مواجهه با مشکلات عملی و عینی اجتماع، نتوانسته گامهای مؤثر و مفید بردارد و اکنون نیاز به تمرکز بر نیازهای ابتداییتر انسانها و شهرها ضروری است.
این روند تحولی نشان میدهد که طی یک دهه گذشته، تمرکز شعارها به تدریج از مسائل جهانی و انتزاعی مانند تغییرات اقلیمی و بهبود کیفیت زندگی شهری، به مسائل اولیهتر و حیاتیتر مانند توانایی زیست، تابآوری جمعی و توانمندی اقتصادی و اجتماعی انسانها حرکت کرده است. این تغییر مسیر پیام ضمنی مهمی دارد: معماری صرفاً با زیباییشناسی یا عملکرد سطحی، نمیتواند دوام واقعی اجتماعات انسانی را تضمین کند و باید به مبانی زیستی، اجتماعی و اقتصادی توجه جدی داشته باشد.
به طور خلاصه، سیر تحولی شعارهای اتحادیه جهانی معماران طی سالهای اخیر نشاندهنده یک مسیر عقبگرد ظاهری است؛ اما در واقع، این روند بیانگر نیاز به بازاندیشی بنیادین در عملکرد و مسئولیتهای حرفه معماری است. معماری به جای ارائه وعدههای بزرگ و انتزاعی، اکنون مجبور است بر طراحیهایی تمرکز کند که قابلیت مقاومت، بازسازی و حمایت از زندگی واقعی انسانها و شهرها را داشته باشند. این تحول میتواند به عنوان چراغ راهی برای معماران، شهرسازان و طراحان شهری تلقی شود تا در سالهای آینده، رویکردهای عملی و اثرگذارتر را در سطح جهان پیاده کنند.
